خلاصه کتاب مدیریت ریسک بنگاه: یکپارچه سازی با راهبرد و عملکرد ( نویسنده گروه نویسندگان )

چارچوب مدیریت ریسک بنگاه (COSO ERM 2017) به سازمان ها کمک می کند تا در دنیای پرنوسان امروز، ریسک ها را نه تنها شناسایی و مدیریت کنند، بلکه آن ها را با راهبردها و عملکرد کلی خود یکپارچه سازند تا ارزش آفرینی پایداری داشته باشند. این یکپارچه سازی، کلید تاب آوری و رشد سازمان ها در مواجهه با چالش های پیش بینی نشده است.

در دنیای کسب وکار کنونی، که با تغییرات شتابان، فناوری های نوظهور و چالش های پیچیده اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی همراه است، سازمان ها بیش از پیش به ابزارهایی نیاز دارند که به آن ها امکان دهد در این محیط متلاطم، با اطمینان گام بردارند و به اهداف خود دست یابند. دیگر نمی توان مدیریت ریسک را صرفاً یک فعالیت واکنشی یا تابعی جداگانه در نظر گرفت؛ بلکه باید آن را به قلب تصمیم گیری های راهبردی و عملیاتی سازمان پیوند زد. کتاب مدیریت ریسک بنگاه: یکپارچه سازی با راهبرد و عملکرد، که توسط گروه نویسندگان کمیته COSO تدوین شده و به همت حیدر فروغ نژاد و شاهین احمدی به فارسی برگردانده شده، دقیقاً به همین نیاز پاسخ می دهد. این اثر، نه تنها یک راهنمای نظری، بلکه نقشه ای عملی برای سازمان هایی است که می خواهند از ریسک ها، فرصت بسازند و از آن ها برای خلق و حفظ ارزش بهره ببرند. این مقاله در پی آن است که عصاره این کتاب ارزشمند را با جزئیات کامل و رویکردی تحلیلی به تصویر بکشد و دریچه ای نو به درک مدیریت ریسک سازمانی بگشاید، تا خواننده بتواند مفاهیم اصلی آن را به خوبی درک کند و با چشم اندازی روشن تر، به سوی پیاده سازی آن در سازمان خود گام بردارد.

آشنایی با کمیته COSO و سیر تکاملی چارچوب مدیریت ریسک بنگاه

برای درک عمیق چارچوب مدیریت ریسک بنگاه، ابتدا باید با سازوکار کمیته ای که آن را توسعه داده، آشنا شد. کمیته سازمان های حامی کمیسیون تردوی، که به اختصار COSO نامیده می شود، مجموعه ای از پنج سازمان حرفه ای مهم در ایالات متحده است: انجمن حسابداری آمریکا (AAA)، موسسه حسابداران رسمی آمریکا (AICPA)، مدیران مالی بین الملل (FEI)، موسسه حسابرسان داخلی (IIA) و انجمن حسابداران مدیریت (IMA). این کمیته در سال ۱۹۸۵ با هدف اولیه مقابله با تقلب های مالی تشکیل شد و از آن زمان تاکنون، با توسعه چارچوب ها و راهنماهای فراگیر در حوزه های کنترل های داخلی، مدیریت ریسک بنگاه و بازداری تقلب، نقش پیشرویی در ارتقای عملکرد و نظارت سازمانی ایفا کرده است.

چارچوب مدیریت ریسک بنگاه COSO ERM برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ منتشر شد و به سرعت به یکی از معتبرترین منابع در این حوزه تبدیل گشت. این چارچوب، برای سال ها مرجعی مهم برای واحدهای اقتصادی در سراسر جهان بود. اما با گذشت زمان، پیچیدگی های محیط کسب وکار به حدی افزایش یافت که نیاز به بازنگری و به روزرسانی آن به شدت احساس شد. ریسک های نوظهور مانند تهدیدات سایبری، تغییرات اقلیمی و نوسانات سریع بازارهای جهانی، در کنار انتظارات فزاینده ذی نفعان و نیاز به نظارت فعال تر هیئت مدیره و مدیران اجرایی، همگی ضرورت یک چارچوب منعطف تر و جامع تر را نمایان ساختند.

همین عوامل بود که منجر به به روزرسانی چارچوب در سال ۲۰۱۷ شد. نسخه جدید، با تمرکز بر یکپارچه سازی مدیریت ریسک با راهبرد و عملکرد سازمانی، گامی فراتر نهاد. فلسفه اصلی این به روزرسانی این بود که مدیریت ریسک نباید یک فعالیت ایستا و جداگانه باشد، بلکه باید به صورت پویا با فرآیندهای تصمیم گیری استراتژیک و عملیاتی سازمان عجین شود. این رویکرد، به سازمان ها کمک می کند تا ریسک ها را در بطن فرآیندهای خلق ارزش خود درک و مدیریت کنند، نه اینکه آن ها را صرفاً موانعی در نظر بگیرند که باید از آن ها اجتناب کرد. در واقع، نسخه ۲۰۱۷ به سازمان ها می آموزد که چگونه ریسک ها را نه تنها کنترل کنند، بلکه از آن ها برای اتخاذ تصمیمات بهتر و دستیابی به مزیت رقابتی بهره برداری کنند. این تحول، درک ما از مدیریت ریسک را از یک تابع صرفاً کنترلی به یک موتور محرک ارزش آفرینی تغییر داد.

ساختار و فصول کتاب: یک نمای کلی

کتاب مدیریت ریسک بنگاه: یکپارچه سازی با راهبرد و عملکرد اثری جامع است که برای تسهیل درک مخاطبان مختلف، ساختار منطقی و هدفمندی دارد. این مستند در قالب سه بخش اصلی (که در ترجمه فارسی به سه فصل تقسیم شده اند) تدوین شده و هر بخش به جنبه های خاصی از مدیریت ریسک بنگاه می پردازد تا تصویری کامل و چندوجهی از آن ارائه دهد.

فصل اول: خلاصه ی اجرایی (Executive Summary)
این فصل، دروازه ورود به مفاهیم چارچوب COSO ERM 2017 است. مخاطب اصلی این بخش، هیئت مدیره و مدیران ارشد سازمان ها هستند. همان طور که از نامش پیداست، خلاصه ای فشرده و کاربردی از مهم ترین نکات، مفاهیم و اهداف چارچوب را ارائه می دهد. هدف از این فصل، ارائه درکی سریع و کلی از چارچوب، به ویژه برای کسانی است که به دنبال دیدی کلان و راهبردی هستند، بدون اینکه درگیر جزئیات فنی شوند. این بخش، زمینه ساز درک عمیق تر از فصول بعدی است و نقش مدیریت ریسک در خلق و حفظ ارزش را برجسته می کند.

فصل دوم: چارچوب و کاربرد آن (Framework and Application)
این فصل، هسته اصلی و قلب تپنده کتاب است. فصل دوم، چارچوب COSO ERM 2017 را با جزئیات کامل و با عمق کافی مورد بحث قرار می دهد. این بخش از کتاب، مفاهیم پایه و تکامل یافته مدیریت ریسک بنگاه را معرفی کرده و سپس به معرفی و تشریح پنج مؤلفه اصلی چارچوب و اصول مرتبط با هر یک می پردازد. این مؤلفه ها، ستون های اصلی یک سیستم مدیریت ریسک یکپارچه را تشکیل می دهند و راهنمایی های عملی برای پیاده سازی و به کارگیری این چارچوب در سازمان ها را ارائه می دهند. این فصل برای کارشناسان، متخصصان و دانشجویانی که به دنبال تعمیق دانش خود در این حوزه هستند، ضروری است.

فصل سوم: پیوست ها (Appendices)
فصل سوم، حاوی اطلاعات تکمیلی و پشت صحنه پروژه COSO ERM است. این بخش شامل تاریخچه پروژه و روند توسعه چارچوب، خلاصه ای از نظرات و بازخوردهای عمومی که در فرآیند به روزرسانی دریافت شده، تبیین نقش ها و مسئولیت های مدیریت ریسک بنگاه در سطوح مختلف سازمان، و بیان تصویری نمایه های ریسک و کاربرد آن هاست. پیوست ها به خواننده کمک می کنند تا درکی جامع تر از بستر شکل گیری چارچوب و کاربردهای عملی آن پیدا کند و آن را در چشم اندازی وسیع تر مورد بررسی قرار دهد.

این سه بخش، به شکل منطقی و پیوسته، یکدیگر را تکمیل می کنند تا خواننده از یک درک کلی به جزئیات فنی و سپس به بستر و کاربردهای عملی چارچوب دست یابد.

خلاصه ای از فصل اول: خلاصه ی اجرایی (Executive Summary)

فصل اول کتاب، با عنوان خلاصه اجرایی، به مثابه یک نقشه راه اولیه برای هیئت مدیره و مدیران ارشد سازمان ها طراحی شده است. این فصل، مهم ترین مفاهیم و اصول چارچوب مدیریت ریسک بنگاه (ERM) را به زبانی شیوا و مختصر ارائه می دهد تا این گروه از مخاطبان بتوانند درکی سریع و عمیق از اهمیت و جایگاه ERM در سازمان خود پیدا کنند. این بخش به آنان کمک می کند تا نقش خود را در نظارت بر ریسک و ارتباط آن با خلق ارزش سازمانی، به خوبی بشناسند.

یکی از مفاهیم کلیدی که در این فصل معرفی می شود، تعریف به روز شده مدیریت ریسک بنگاه است. این تعریف فراتر از کنترل های صرف می رود و بر ارتباط ذاتی ریسک با خلق، حفظ، فرسایش و تحقق ارزش تأکید می کند. در واقع، ریسک دیگر تنها یک تهدید نیست، بلکه عاملی است که می تواند بر قابلیت سازمان برای دستیابی به اهداف استراتژیکش تأثیر مثبت یا منفی بگذارد. سازمان ها می آموزند که چگونه ریسک ها را به عنوان فرصت های بالقوه برای نوآوری و رشد ببینند.

اهمیت یکپارچگی مدیریت ریسک با راهبرد و تصمیم گیری، از دیگر نکات محوری این فصل است. این به معنای آن است که تصمیمات راهبردی سازمان، از همان ابتدا باید با در نظر گرفتن ریسک های مرتبط اتخاذ شوند. به بیان دیگر، ریسک نباید در انتهای فرآیند برنامه ریزی به صورت جداگانه بررسی شود، بلکه باید جزء لاینفک هر گفت وگو و تصمیمی باشد. این یکپارچه سازی، سازمان را قادر می سازد تا از فرصت ها به بهترین نحو استفاده کند و در عین حال، آمادگی لازم را برای مواجهه با چالش ها داشته باشد.

همچنین، فصل اول بر نقش حیاتی راهبری و نظارت هیئت مدیره تأکید می کند. هیئت مدیره، نه تنها مسئول نظارت بر اثربخشی ERM است، بلکه باید فرهنگ ریسک پذیری مطلوب را در سازمان ترویج دهد و اطمینان حاصل کند که مدیریت، ریسک ها را به درستی شناسایی، ارزیابی و مدیریت می کند. مسئولیت پذیری در قبال ریسک، از بالاترین سطوح سازمان آغاز می شود و به لایه های عملیاتی آن نفوذ می کند.

در نهایت، این فصل یک مرور گذرا بر اجزای چارچوب ارائه می دهد، که به عنوان یک پیش نمایش برای جزئیات بیشتر در فصل دوم عمل می کند. این بخش، به خواننده کمک می کند تا پیش از ورود به عمق چارچوب، یک دید کلی از معماری و ساختار آن به دست آورد. در مجموع، فصل خلاصه اجرایی به مدیران امکان می دهد که درک کنند مدیریت ریسک یک فعالیت پشتیبانی صرف نیست، بلکه یک عامل حیاتی در موفقیت و پایداری سازمان در بلندمدت است.

خلاصه ای از فصل دوم: چارچوب و کاربرد آن (Framework and Application)

فصل دوم کتاب، «چارچوب و کاربرد آن»، عمیق ترین و بنیادی ترین بخش کتاب محسوب می شود. این فصل، به تشریح دقیق و کامل چارچوب مدیریت ریسک بنگاه COSO ERM 2017 می پردازد و آن را به مثابه ستون فقرات یک سازمان تاب آور و موفق، معرفی می کند. در این بخش، مفاهیم پایه و تکامل یافته مدیریت ریسک به تفصیل مورد بحث قرار می گیرند و پنج مؤلفه اصلی چارچوب، به همراه اصول ۱۷ گانه مرتبط با هر یک، تبیین می شوند. درک این مؤلفه ها و اصول، برای هر کسی که قصد پیاده سازی اثربخش ERM را دارد، حیاتی است.

۵.۲. جزئیات پنج مؤلفه اصلی چارچوب

۵.۲.۱. راهبری و فرهنگ (Governance & Culture)

این مؤلفه، اساس هر سیستم مدیریت ریسک مؤثر است. زمانی که یک سازمان به سوی مدیریت ریسک قدم برمی دارد، ابتدا باید پایه های مستحکمی از راهبری و فرهنگ ایجاد کند. این مؤلفه شامل پنج اصل کلیدی است:

• نظارت بر ریسک توسط هیئت مدیره (Board Oversight): هیئت مدیره، بالاترین نهاد نظارتی در سازمان است که مسئولیت اطمینان از اثربخشی سیستم مدیریت ریسک را بر عهده دارد. آن ها باید راهبردها، اشتهای ریسک و تصمیمات مهم را در ارتباط با ریسک ها بازبینی و به چالش بکشند. نقش هیئت مدیره، فراتر از تأیید صرف، شامل نظارت مستمر و فعال است.

• تعیین ساختارهای عملیاتی (Operating Structures): سازمان باید ساختارهای عملیاتی مناسبی را برای پشتیبانی از ERM تعریف کند. این شامل تخصیص نقش ها، مسئولیت ها و اختیارات در سطوح مختلف سازمان است تا مدیریت ریسک به صورت یکپارچه و کارآمد پیش رود.

• تعیین فرهنگ مطلوب (Desired Culture): فرهنگ یک سازمان، نگرش ها، باورها و رفتارهای مرتبط با ریسک را شکل می دهد. باید یک فرهنگ ریسک پذیری آگاهانه و مسئولانه ترویج شود که در آن، کارکنان تشویق شوند ریسک ها را شناسایی، ارتباط برقرار کنند و به نحو مناسب مدیریت نمایند.

• تعهد به ارزش های اصلی (Commitment to Core Values): ارزش های اصلی سازمان، راهنمای رفتارها و تصمیمات در ارتباط با ریسک ها هستند. وقتی افراد به ارزش های بنیادی سازمان متعهد باشند، احتمال اتخاذ تصمیمات درست در مواجهه با ریسک ها افزایش می یابد.

• جذب، توسعه و حفظ افراد شایسته (Attracting, Developing, and Retaining Capable Individuals): سازمان نیازمند افراد با دانش و مهارت کافی در زمینه مدیریت ریسک است. سرمایه گذاری بر روی آموزش و توسعه کارکنان، و همچنین حفظ متخصصان، برای موفقیت ERM حیاتی است.

۵.۲.۲. راهبرد و هدف گذاری (Strategy & Objective-Setting)

این مؤلفه بر ادغام مدیریت ریسک با فرآیندهای برنامه ریزی راهبردی و تعیین اهداف سازمان تمرکز دارد. پیش از آنکه سازمان اهداف خود را تعیین کند، باید ریسک های مرتبط با آن اهداف و راهبردهای جایگزین را در نظر بگیرد. این مؤلفه شامل چهار اصل است:

• تحلیل بستر کسب وکار (Analyzing Business Context): سازمان باید محیط داخلی و خارجی خود را به خوبی تحلیل کند تا ریسک ها و فرصت های موجود در بستر کسب وکار را شناسایی کند. درک این بستر، برای تعیین راهبردها و اهداف واقع بینانه ضروری است.

• تعیین اشتهای ریسک (Defining Risk Appetite): سازمان باید میزان ریسکی را که حاضر است برای دستیابی به اهدافش بپذیرد، به وضوح تعریف کند. اشتهای ریسک، راهنمای تصمیم گیری در تمام سطوح سازمان است و باید با راهبرد کلی همسو باشد.

• ارزیابی راهبردهای جایگزین (Evaluating Alternative Strategies): هنگام تدوین راهبرد، سازمان باید راهبردهای جایگزین را از منظر ریسک های مرتبط با هر یک ارزیابی کند. این ارزیابی کمک می کند تا راهبردی انتخاب شود که با اشتهای ریسک سازمان همخوانی داشته باشد.

• فرموله کردن اهداف کسب وکار (Formulating Business Objectives): اهداف کسب وکار باید به گونه ای فرموله شوند که با اشتهای ریسک سازمان همسو باشند. در این مرحله، ریسک های مربوط به هر هدف باید در نظر گرفته شوند و اهداف به صورت واقع بینانه تعیین شوند.

۵.۲.۳. عملکرد (Performance)

مؤلفه عملکرد، به شناسایی، ارزیابی، اولویت بندی و پاسخ به ریسک ها در طول فرآیندهای عملیاتی سازمان می پردازد. این مرحله، جایی است که نظریه ها به عمل تبدیل می شوند و سازمان به طور فعال با ریسک ها درگیر می شود. این مؤلفه شامل پنج اصل است:

• شناسایی ریسک ها (Identifying Risk): سازمان باید فرآیندهایی را برای شناسایی مداوم ریسک هایی که می توانند بر دستیابی به اهدافش تأثیر بگذارند، پیاده سازی کند. این شامل ریسک های شناخته شده و همچنین ریسک های نوظهور است.

• ارزیابی شدت ریسک (Assessing Severity of Risk): پس از شناسایی، ریسک ها باید از نظر شدت تأثیر بالقوه و احتمال وقوع ارزیابی شوند. این ارزیابی، به سازمان کمک می کند تا منابع خود را بر روی مهم ترین ریسک ها متمرکز کند.

• اولویت بندی ریسک ها (Prioritizing Risks): ریسک ها باید بر اساس شدت و اهمیت آن ها اولویت بندی شوند. این اولویت بندی، تضمین می کند که توجه و منابع سازمان به سمت ریسک هایی معطوف شود که بیشترین پتانسیل تأثیرگذاری بر اهداف را دارند.

• اجرای واکنش های ریسک (Implementing Risk Responses): سازمان باید واکنش های مناسبی را برای مقابله با ریسک های شناسایی شده و اولویت بندی شده تعریف و اجرا کند. این واکنش ها می توانند شامل اجتناب، پذیرش، کاهش یا اشتراک گذاری ریسک باشند.

• توسعه دید سبدی ریسک (Developing Portfolio View): سازمان باید یک دید کلی (سبدی) از تمام ریسک های خود ایجاد کند. این دیدگاه، به مدیریت امکان می دهد تا وابستگی ها و هم افزایی بین ریسک ها را درک کند و تصویری جامع از پروفایل کلی ریسک سازمان به دست آورد.

یکپارچگی مدیریت ریسک با راهبرد و عملکرد، به سازمان ها این امکان را می دهد تا ریسک ها را نه فقط به عنوان تهدید، بلکه به عنوان جزء جدایی ناپذیر فرآیندهای تصمیم گیری و ارزش آفرینی مشاهده کنند.

۵.۲.۴. بازبینی و بازنگری (Review & Revision)

مدیریت ریسک یک فرآیند ایستا نیست؛ بلکه نیازمند بازبینی و بازنگری مداوم است تا با تغییرات محیط داخلی و خارجی سازمان همگام شود. این مؤلفه شامل سه اصل است:

• ارزیابی تغییرات مهم (Assessing Substantial Change): سازمان باید به طور منظم تغییرات مهم در محیط داخلی و خارجی را ارزیابی کند تا تأثیر آن ها بر ریسک ها و اثربخشی ERM را بسنجد. این تغییرات می توانند شامل تغییرات در مدل کسب وکار، فناوری، قوانین و مقررات یا ساختار سازمان باشند.

• بازبینی عملکرد ERM (Reviewing ERM Performance): سازمان باید به صورت دوره ای عملکرد کلی چارچوب ERM خود را بازبینی کند. این بازبینی شامل ارزیابی اثربخشی کنترل ها، واکنش های ریسک و انطباق با سیاست های تعیین شده است.

• دنبال کردن بهبود ERM (Pursuing ERM Improvements): بر اساس نتایج بازبینی ها، سازمان باید بهبودهای لازم را در چارچوب ERM خود شناسایی و پیاده سازی کند. این رویکرد بهبود مستمر، تضمین می کند که ERM همواره بهینه و کارآمد باقی بماند.

۵.۲.۵. اطلاعات، اطلاع رسانی و گزارشگری (Information, Communication & Reporting)

جریان اطلاعات، ارتباطات و گزارشگری، رگ های حیاتی سیستم مدیریت ریسک هستند. بدون اطلاعات دقیق و به موقع، تصمیم گیری مؤثر در مورد ریسک ها غیرممکن است. این مؤلفه شامل سه اصل است:

• استفاده از اطلاعات و فناوری (Leveraging Information & Technology): سازمان باید از اطلاعات مرتبط و فناوری های مناسب برای پشتیبانی از فرآیندهای ERM استفاده کند. این شامل جمع آوری، پردازش و تحلیل داده ها برای شناسایی و ارزیابی ریسک ها است.

• ارتباطات ریسک (Communication Risk Information): اطلاعات مربوط به ریسک باید به صورت مؤثر در سراسر سازمان و به ذی نفعان خارجی مرتبط، اطلاع رسانی شود. این ارتباطات باید شفاف، به موقع و متناسب با نیازهای گیرنده باشد.

• گزارشگری ریسک، فرهنگ و عملکرد (Reporting on Risk, Culture, and Performance): سازمان باید گزارش های منظمی در مورد وضعیت ریسک ها، فرهنگ ریسک و عملکرد کلی ERM تهیه و ارائه دهد. این گزارش ها به مدیریت و هیئت مدیره کمک می کند تا تصمیمات آگاهانه تری اتخاذ کنند و پاسخگویی را افزایش دهند.

این پنج مؤلفه و اصول زیرمجموعه آن ها، چارچوبی منسجم و جامع را برای مدیریت ریسک بنگاه فراهم می آورند. درک این چارچوب و چگونگی یکپارچگی اجزای آن با یکدیگر، برای سازمان هایی که در پی تاب آوری و رشد پایدار در محیط کسب وکار امروز هستند، ضروری است. این اجزا به گونه ای طراحی شده اند که به یکدیگر متصل بوده و یک سیستم پویا را تشکیل دهند، نه مجموعه ای از فعالیت های جداگانه. وقتی این اجزا به درستی با هم کار می کنند، سازمان می تواند به طور مؤثرتری ریسک ها را مدیریت کرده و از فرصت ها بهره برداری کند.

خلاصه ای از فصل سوم: پیوست ها (Appendices)

فصل سوم کتاب مدیریت ریسک بنگاه: یکپارچه سازی با راهبرد و عملکرد به پیوست ها اختصاص دارد. این بخش، اطلاعات تکمیلی و پس زمینه ارزشمندی را ارائه می دهد که به خواننده کمک می کند تا درکی عمیق تر از بستر شکل گیری چارچوب COSO ERM 2017 و ملاحظات عملی پیاده سازی آن به دست آورد. پیوست ها، اغلب به عنوان منابعی ثانویه تلقی می شوند، اما در واقع، آن ها جزئیات مهمی را فراهم می کنند که می توانند به سازمان ها در فرآیند اجرای اثربخش چارچوب کمک شایانی کنند.

1. تاریخچه پروژه COSO ERM و روند توسعه آن: این بخش، سفری در زمان به عقب است و به چگونگی شکل گیری چارچوب مدیریت ریسک بنگاه می پردازد. از اولین نسخه های پیش نویس تا انتشار نهایی، خواننده با مراحل مختلف توسعه و عوامل تأثیرگذار بر آن آشنا می شود. درک این تاریخچه، نه تنها از منظر دانش نظری جذاب است، بلکه نشان می دهد که چارچوب COSO ERM حاصل یک فرآیند فکری عمیق، کارشناسی و مبتنی بر بازخوردهای متخصصان متعدد بوده است. این تاریخچه، اعتبار و پشتوانه نظری قوی چارچوب را برجسته می سازد.

2. خلاصه ای از نظرات و بازخوردهای عمومی در فرآیند به روزرسانی: یکی از نقاط قوت چارچوب COSO ERM 2017، رویکرد مشارکتی در فرآیند به روزرسانی آن است. این بخش از پیوست ها، خلاصه ای از نظرات و پیشنهادات ارزشمندی را که از طریق ذی نفعان مختلف، از جمله مدیران، حسابرسان، دانشگاهیان و مشاوران، دریافت شده، ارائه می دهد. این بازخوردها، چارچوب را غنی تر و کاربردی تر ساخته اند و نشان می دهند که COSO در مسیر تکامل خود، به دیدگاه های گوناگون و تجربیات عملی توجه ویژه ای داشته است. این شفافیت در فرآیند، به اعتبار چارچوب می افزاید.

3. نقش ها و مسئولیت های مدیریت ریسک بنگاه در سطوح مختلف سازمان: پیاده سازی موفق ERM، مستلزم درک روشنی از نقش ها و مسئولیت ها در سراسر سازمان است. این بخش، به تفصیل به تبیین وظایف و مسئولیت های افراد و واحدهای مختلف، از هیئت مدیره و مدیریت ارشد تا کارکنان عملیاتی، می پردازد. این راهنما به سازمان ها کمک می کند تا ساختارهای داخلی خود را برای پشتیبانی از ERM بهینه کنند و اطمینان حاصل کنند که هیچ شکافی در زنجیره مسئولیت پذیری ریسک وجود ندارد. داشتن نقش ها و مسئولیت های تعریف شده، از سردرگمی جلوگیری کرده و اثربخشی فرآیندها را افزایش می دهد.

4. بیان تصویری نمایه های ریسک و کاربرد آن ها: درک بصری ریسک ها، اغلب به مراتب مؤثرتر از توضیحات متنی است. این بخش از پیوست ها، با استفاده از نمودارها و تصاویر، مفاهیم پیچیده ای مانند نمایه های ریسک (Risk Profiles) را به صورت ساده تر و قابل فهم تر به تصویر می کشد. نمایه های ریسک، ابزارهایی بصری هستند که به سازمان ها کمک می کنند تا ریسک های خود را از ابعاد مختلف (مانند احتمال وقوع، شدت تأثیر، و ارتباط با اهداف راهبردی) شناسایی و نمایش دهند. کاربرد این نما ها، در ارتباطات ریسک و تصمیم گیری های راهبردی بسیار مهم است و به مدیران اجازه می دهد تا در یک نگاه، تصویر کلی از وضعیت ریسک سازمان را به دست آورند.

این پیوست ها، فراتر از اطلاعات صرف، به عنوان راهنماهایی عملی عمل می کنند که به سازمان ها در فرآیند پیاده سازی و انطباق با چارچوب ERM 2017 کمک می کنند. آن ها به خواننده این امکان را می دهند که نه تنها چه چیزی بلکه چگونه و چرا ی پشت این چارچوب را درک کند.

مزایا و چگونگی پیاده سازی موفق چارچوب COSO ERM 2017 در سازمان ها

وقتی یک سازمان تصمیم می گیرد چارچوب COSO ERM 2017 را در بافتار عملیات خود پیاده سازی کند، در واقع در حال سرمایه گذاری بر روی آینده ای پایدارتر و موفق تر است. مزایای این پیاده سازی فراتر از صرفاً کاهش زیان ها می رود و به قلب فرآیندهای ارزش آفرینی سازمان می رسد. این چارچوب، همانند یک سیستم ناوبری دقیق، به سازمان کمک می کند تا در میان امواج متلاطم کسب وکار، مسیر خود را با اطمینان بیشتری طی کند.

۷.۱. مزایای کلیدی پیاده سازی

پیاده سازی مؤثر چارچوب COSO ERM 2017، منافع متعددی را برای سازمان به ارمغان می آورد:

• افزایش ارزش و خلق فرصت های جدید: ERM کمک می کند تا سازمان به جای واکنش به ریسک ها، آن ها را به صورت پیش فعال شناسایی کرده و از فرصت های نهفته در دل ریسک ها بهره برداری کند. این رویکرد، منجر به نوآوری و ایجاد ارزش پایدار می شود.

• بهبود تصمیم گیری های راهبردی و عملیاتی: با داشتن دیدی جامع به ریسک ها، مدیران می توانند تصمیمات آگاهانه تر و هوشمندانه تری اتخاذ کنند. آن ها قادر خواهند بود تا ریسک های مرتبط با هر گزینه راهبردی را ارزیابی کرده و بهترین مسیر را انتخاب کنند که همسو با اشتهای ریسک سازمان باشد.

• افزایش تاب آوری سازمان در برابر شوک ها: ERM سازمان را قادر می سازد تا در برابر رویدادهای غیرمنتظره و بحران ها، از انعطاف پذیری و قدرت بازگشت بالاتری برخوردار باشد. این توانایی، برای بقا و رشد در محیط های ناپایدار امروز حیاتی است.

• انطباق بهتر با مقررات و الزامات قانونی: در بسیاری از صنایع، مدیریت ریسک یک الزام قانونی و نظارتی است. پیاده سازی COSO ERM 2017 به سازمان ها کمک می کند تا با چارچوب های نظارتی بین المللی و محلی سازگار شوند و از جریمه ها و آسیب های اعتباری جلوگیری کنند.

• بهبود تخصیص منابع: با درک بهتر مهم ترین ریسک ها، سازمان می تواند منابع خود (مالی، انسانی، فناوری) را به صورت مؤثرتری برای مقابله با آن ها تخصیص دهد و از هدر رفت منابع جلوگیری کند.

• افزایش اعتماد ذی نفعان: یک سیستم مدیریت ریسک قوی، شفافیت و اعتماد را در میان ذی نفعان (سهامداران، کارکنان، مشتریان، رگولاتورها) افزایش می دهد و به اعتبار سازمان می افزاید.

۷.۲. چالش ها و نکات مهم در پیاده سازی

مسیر پیاده سازی چارچوب COSO ERM، اگرچه پربار است، اما با چالش هایی نیز همراه است. سازمان هایی که در این راه قدم می گذارند، باید هوشیار باشند. برخی از این چالش ها عبارتند از:

• مقاومت در برابر تغییر: کارکنان و مدیران ممکن است در برابر پذیرش رویکردهای جدید مدیریت ریسک مقاومت کنند. ایجاد فرهنگ ریسک پذیری مطلوب، نیازمند زمان و تلاش مداوم است.

• کمبود منابع یا تخصص: پیاده سازی ERM نیازمند منابع مالی و انسانی کافی، و همچنین تخصص لازم در زمینه مدیریت ریسک است.

• عدم یکپارچگی داده ها و سیستم ها: اطلاعات ریسک ممکن است در بخش های مختلف سازمان پراکنده باشد. یکپارچه سازی سیستم های اطلاعاتی برای جمع آوری و تحلیل مؤثر داده های ریسک، یک چالش فنی است.

• اندازه گیری و گزارشگری اثربخشی ERM: تعیین معیارهای مناسب برای اندازه گیری عملکرد ERM و گزارشگری مؤثر آن به ذی نفعان، می تواند پیچیده باشد.

۷.۳. توصیه هایی برای یکپارچگی مؤثر ریسک با راهبرد و عملکرد

برای غلبه بر چالش ها و دستیابی به مزایای کامل ERM، توصیه های زیر می تواند راهگشا باشد:

1. حمایت قاطع هیئت مدیره و مدیریت ارشد: تعهد و پشتیبانی رهبران سازمان، سنگ بنای موفقیت ERM است. آن ها باید نه تنها از نظر کلامی، بلکه از طریق تخصیص منابع و تعیین اولویت ها، این حمایت را نشان دهند.

2. آموزش و آگاهی سازی مستمر: کارکنان در تمام سطوح باید آموزش های لازم را در زمینه مفاهیم و فرآیندهای ERM دریافت کنند. آگاهی سازی مداوم، به ایجاد فرهنگ ریسک پذیری کمک می کند.

3. رویکرد گام به گام و تدریجی: سازمان می تواند با پیاده سازی ERM در مقیاس کوچک تر یا در بخش های خاص آغاز کند و سپس به تدریج آن را به سراسر سازمان گسترش دهد. این رویکرد، امکان یادگیری و تنظیمات لازم را فراهم می آورد.

4. استفاده از فناوری های مناسب: ابزارهای نرم افزاری مدیریت ریسک می توانند به جمع آوری، تحلیل و گزارشگری داده های ریسک کمک شایانی کنند و فرآیند ERM را خودکار و کارآمد سازند.

5. اندازه گیری و پایش مستمر: باید معیارهای عملکردی برای ERM تعریف و به صورت منظم پایش شوند. این امر به شناسایی نقاط قوت و ضعف و انجام بهبودهای لازم کمک می کند.

مدیریت ریسک امروز دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورت بقای سازمان هاست. اما بقا تنها آغاز راه است؛ ارزش آفرینی واقعی در یکپارچگی هوشمندانه ریسک با قلب راهبردها نهفته است.

با رعایت این نکات و رویکردی هدفمند، سازمان ها می توانند چارچوب COSO ERM 2017 را به یک مزیت رقابتی تبدیل کرده و در مسیری مطمئن تر به سوی دستیابی به اهداف راهبردی خود گام بردارند. این چارچوب، نه تنها مانع از سقوط سازمان می شود، بلکه به آن بال پرواز برای رسیدن به قله های جدید را نیز می بخشد.

نتیجه گیری: چشم انداز آینده مدیریت ریسک بنگاه

با عبور از صفحات کتاب مدیریت ریسک بنگاه: یکپارچه سازی با راهبرد و عملکرد، درمی یابیم که این اثر نه صرفاً یک کتاب، بلکه یک نقشه راه جامع و به روز برای سازمان هایی است که می خواهند در دنیای پرچالش کنونی، نه تنها دوام بیاورند، بلکه رشد و شکوفایی داشته باشند. چارچوب COSO ERM 2017، که در این کتاب به تفصیل تشریح شده، فراتر از یک ابزار کنترل، به عنوان یک موتور محرک برای خلق و حفظ ارزش عمل می کند. این چارچوب، به مدیران و متخصصان می آموزد که چگونه ریسک را از یک عامل ترس آور به یک عنصر کلیدی در تصمیم گیری های استراتژیک و عملیاتی خود تبدیل کنند.

اهمیت این کتاب در توانایی آن برای تبیین عمیق مفاهیم، اصول و کاربردهای ERM است. این اثر، بر ضرورت یکپارچه سازی مدیریت ریسک با تمامی ابعاد سازمان، از راهبردگذاری و هدف گذاری تا عملکرد روزانه و گزارشگری، تأکید می کند. نسخه ۲۰۱۷ این چارچوب، پاسخی هوشمندانه به پیچیدگی های روزافزون ریسک ها، ریسک های نوظهور و انتظارات فزاینده ذی نفعان است و نقش نظارتی هیئت مدیره را بیش از پیش برجسته می سازد. در واقع، این چارچوب به سازمان ها کمک می کند تا با دیدی جامع و سبدی به ریسک ها بنگرند و از طریق درک عمیق اشتهای ریسک خود، به بهترین شکل ممکن از فرصت ها استفاده کرده و تهدیدها را مدیریت کنند.

در دنیایی که عدم قطعیت، تنها قطعیت است، توانمندی در مدیریت ریسک و یکپارچه سازی آن با قلب سازمان، تفاوت میان بقا و پیشرفت، و رکود و شکوفایی را رقم می زند.

برای بقا و رشد در محیط های کسب وکار مدرن، که عدم قطعیت در آن به یک قاعده تبدیل شده، یادگیری و به کارگیری این مفاهیم بیش از هر زمان دیگری ضروری است. این کتاب به مدیران ارشد، کارشناسان مالی، حسابرسان، دانشجویان و هر فردی که به دنبال درک جامع مدیریت ریسک بنگاه است، بینش های عمیق و کاربردی ارائه می دهد.

اکنون که با خلاصه ای جامع از این کتاب ارزشمند آشنا شده اید، زمان آن است که گامی فراتر بردارید. تشویق می شود که برای درک عمیق تر و تسلط کامل بر این مفاهیم، به مطالعه مستقیم و کامل کتاب مدیریت ریسک بنگاه: یکپارچه سازی با راهبرد و عملکرد بپردازید. این سرمایه گذاری بر روی دانش، شما را قادر می سازد تا در مسیر مدیریت ریسک اثربخش، پیشرو باشید و سازمان خود را به سوی آینده ای مطمئن تر و موفق تر رهنمون سازید.