خلاصه کتاب انسان بین مادیگری و اسلام ( نویسنده محمد قطب )

کتاب «انسان بین مادیگری و اسلام» اثر ارزشمند محمد قطب، اثری ژرف در نقد مکاتب فکری مادی و تبیین جامع نگری اسلام در باب انسان است. این کتاب برای علاقه مندان به اندیشه اسلامی و نقد فلسفه های غربی، دریچه ای نو به سوی درک عمیق تر آموزه های دینی باز می کند.

سفری در میان صفحات کتاب «انسان بین مادیگری و اسلام» اثر سترگ محمد قطب، خواننده را به یک مواجهه فکری عمیق با خود، هستی و آموزه های دینی دعوت می کند. این کتاب تنها یک خلاصه از دیدگاه های نویسنده نیست؛ بلکه روایتی تجربه محور از تقابل دو جهان بینی بزرگ است: مادی گرایی غربی و جامعیت اسلام. کسی که این مسیر فکری را همراه با قطب طی می کند، درمی یابد که چگونه می توان به عمق نیازهای وجودی انسان پی برد و پاسخ های آن را در اقیانوس بی کران معارف اسلامی جستجو کرد. این اثر، نه تنها به نقد دیدگاه های فروید، ماتریالیسم و پراگماتیسم می پردازد، بلکه تصویری کامل و دلنشین از انسان شناسی اسلامی ارائه می دهد که هر خواننده ای را به تأمل وا می دارد و برتری های بی بدیل اسلام را در شکل دهی به فرد و جامعه نمایان می سازد. در واقع، این کتاب خواننده را در یک سفر فکری همراهی می کند تا خودش کشف کند که چگونه اندیشه های مادی، انسان را از فطرت الهی اش دور می سازند و در مقابل، اسلام چگونه کرامت و ارزش حقیقی انسان را احیا می کند.

معرفی کلی کتاب: نبرد فکری شرق و غرب

در اواسط قرن بیستم، زمانی که اندیشه های مادی گرایانه غربی با سرعت در حال گسترش بودند و چالش های فکری جدیدی را برای جوامع اسلامی به وجود می آوردند، «محمد قطب» با قلم خود به میدان این نبرد فکری قدم گذاشت. کتاب «انسان بین مادیگری و اسلام» در چنین فضایی متولد شد؛ اثری که هدف آن نه صرفاً رد این مکاتب، بلکه تحلیلی جامع و ارائه راهکاری جایگزین از دل مکتب انسان ساز اسلام بود. این کتاب، تلاش می کند تا نشان دهد چگونه دیدگاه های مادی، انسان را در بند غرایز، محدودیت ها و تعارضات درونی اسیر می سازند، در حالی که اسلام او را به سوی کمال، آزادی و ارتباط با حقیقت هستی فرا می خواند. خواننده با همراهی نویسنده در این مسیر، به درک عمیق تری از پیامدهای هر یک از این جهان بینی ها بر فرد و جامعه دست پیدا می کند.

نویسنده و مترجم

محمد قطب، متفکر و نویسنده برجسته اسلامی و برادر کوچک شهید سید قطب است. زندگی او آینه ای از تعهد به اندیشه اسلامی و تحمل سختی ها در این راه بود. او سال ها در وزارت فرهنگ مصر خدمت کرد و مدیر یک «دارالنشر» اسلامی در قاهره بود، اما همین تعهد به نشر معارف اسلامی و ایستادگی در برابر جریان های فکری غالب، وی را بهای سنگینی وادار کرد. او به اتهام چاپ کتاب های برادرش سید قطب و انتشار «افکار ارتجاعی» (آن طور که رژیم وقت مصر ادعا می کرد)، سال های متمادی در زندان های مصر به سر برد. این تجربه زندان، عمق اعتقادات و استقامت فکری او را نشان می دهد که بدون شک بر قلم و اندیشه اش تأثیری عمیق گذاشته است.

ترجمه این اثر ارزشمند به فارسی، مرهون تلاش های بی وقفه «سید هادی خسروشاهی» است. ایشان در سال ۱۳۴۸ هجری شمسی برای نخستین بار این کتاب را به فارسی ترجمه کردند و نام آن را «بشریت بر سر دو راهی» گذاشتند. با گذشت زمان و نیاز به به روزرسانی و تطبیق با چاپ های جدید عربی، ایشان در سال ۱۳۵۰ با تجدید نظر و اضافات، آن را با نام کنونی «انسان بین مادیگری و اسلام» منتشر کردند. نقش خسروشاهی تنها به ترجمه محدود نمی شد؛ او با افزودن پاورقی های توضیحی و عناوین فرعی، به فهم بهتر مطالب برای خواننده فارسی زبان کمک شایانی کرد. این تلاش ها موجب شد که اندیشه های محمد قطب، به گستره وسیعی از مخاطبان در ایران و جهان اسلام راه یابد و تأثیری ماندگار بر جای بگذارد.

ایده اصلی و محورهای کلیدی

ایده اصلی کتاب «انسان بین مادیگری و اسلام» بر یک تضاد بنیادین استوار است: تضاد میان انسان شناسی و جهان بینی مادی گرا و جهان بینی جامع و متعالی اسلامی. محمد قطب معتقد است که مکاتب غربی نظیر فرویدیسم، ماتریالیسم و پراگماتیسم، با تقلیل دادن انسان به تنها یک بعد (مادی یا غریزی)، او را از حقیقت وجودی خود دور کرده و به گمراهی کشانده اند. این مکاتب، کرامت، اختیار و بعد روحانی انسان را نادیده می گیرند و پیامدهای مخربی بر فرد و جامعه به بار می آورند. در مقابل، قطب هدف خود را تبیین برتری و جامعیت دیدگاه اسلام می داند؛ دیدگاهی که انسان را موجودی دارای فطرت الهی، روح، عقل، اراده و وجدان اخلاقی می شناسد و برای تمامی ابعاد وجودی او راهکار ارائه می دهد. کسی که با نویسنده در این سفر فکری همراه می شود، به وضوح می بیند که چگونه اسلام، راهی برای سعادت و کمال انسانی در تمامی ابعاد زندگی پیشنهاد می دهد که هرگز از آن مکاتب مادی برنمی آید.

پیشینه و زمانه نگارش کتاب

کتاب «انسان بین مادیگری و اسلام» در دورانی نگاشته شد که جهان اسلام درگیر چالش های فکری و فرهنگی عمیقی بود. پس از فروپاشی خلافت عثمانی و ورود گسترده افکار غربی، بسیاری از متفکران اسلامی تلاش می کردند تا هویت فکری جامعه مسلمان را بازتعریف کنند. از یک سو، اندیشه های سوسیالیسم، کمونیسم و ماتریالیسم، در پی ارائه مدل های اجتماعی و اقتصادی برای رهایی از عقب ماندگی بودند؛ از سوی دیگر، مکاتب روان شناختی مانند فرویدیسم، با تأکید بر غرایز ناخودآگاه، به دنبال تبیین رفتار انسان بودند. در این میان، بسیاری از جوانان مسلمان با این پرسش مواجه بودند که جایگاه اسلام در برابر این جریان های فکری مدرن کجاست؟ آیا اسلام قادر به پاسخگویی به نیازهای جدید انسان است؟ محمد قطب با درک این نیاز، دست به قلم برد تا با استدلالی قوی و منطقی، برتری دیدگاه اسلام را در برابر این مکاتب نشان دهد. این کتاب پاسخی بود به یک نیاز فکری اساسی در آن زمان که تا به امروز نیز اهمیت خود را حفظ کرده است.

مروری بر فصل های کتاب و خلاصه تحلیلی هر بخش

محمد قطب در این اثر ماندگار خود، فصول کتاب را به گونه ای چیدمان کرده است که خواننده ابتدا با ریشه های اندیشه مادی و نقدهای آن آشنا شود و سپس به تدریج به سوی درک جامع و عمیق دیدگاه اسلام درباره انسان و جهان رهنمون گردد. او گام به گام پیش می رود و با تحلیل های دقیق و مثال های روشن، حقایق را آشکار می سازد.

فصل اول: مقدمه مؤلف و آشنایی با فروید

محمد قطب این فصل را با روایت تجربه ی شخصی خود از مواجهه با اندیشه های فروید آغاز می کند. او صادقانه بیان می کند که در سال های جوانی، چگونه شیفته نظریات فروید و مفهوم «روان ناخودآگاه» شده بود. برای او، فروید گویی کلید اسرارآمیزی را در دست داشت که می توانست تمام مجهولات هستی، زندگی و انسان را رمزگشایی کند؛ یک «عینک سحرانگیز» برای دیدن اعماق روان انسانی. اما این شیفتگی دوام چندانی نداشت و به زودی جای خود را به نقد عمیق داد. نویسنده در این فصل، دیدگاه فروید درباره رویاها و نفی هرگونه ارتباط با «مجهول بزرگ» (بعد معنوی و الهی) را به چالش می کشد. کسی که این بخش را مطالعه می کند، حس می کند که نویسنده خودش این مسیر را تجربه کرده و حالا قصد دارد خواننده را نیز از ورطه ی این شیفتگی های اولیه رهایی بخشد و او را به سوی حقیقت رهنمون سازد. این فصل، آغازی جذاب برای ورود به دنیای نقد فکری قطب است.

فصل دوم: نظریه مسیحیت

پس از بررسی دیدگاه های فروید، محمد قطب به سراغ نظریه مسیحیت در باب انسان می رود. در این فصل، به تحلیل دیدگاه مسیحیت درباره «گناه نخستین» و نیاز انسان به «رستگاری» از طریق عیسی مسیح پرداخته می شود. قطب بیان می کند که در دیدگاه مسیحی، انسان ذاتاً گناهکار و محتاج فضل الهی است تا از این گناه فطری رهایی یابد. این نگاه با تأکید بر ضعف و ناتوانی انسان در رسیدن به کمال به تنهایی، تفاوت های آشکاری با دیدگاه اسلامی در مورد ماهیت انسان دارد. خواننده در این بخش، شاهد مقایسه ای ظریف و دقیق میان دو دین بزرگ ابراهیمی است که هرچند ریشه های مشترک دارند، اما در فهم جایگاه انسان و مسیر کمال او، به نتایج متفاوتی می رسند. قطب به نقاط قوت و ضعف این نظریه از منظر خود اشاره می کند و زمینه را برای معرفی جامع تر نظریه اسلام آماده می سازد. او با این کار، نشان می دهد که نقد او تنها به مکاتب مادی محدود نمی شود، بلکه دیدگاه های دینی دیگر را نیز مورد بررسی قرار می دهد.

فصل سوم: فروید و فرویدیسم

این فصل، به گسترده ترین و عمیق ترین نقد محمد قطب بر نظریات زیگموند فروید اختصاص دارد. خواننده در این بخش، شاهد فروپاشی پایه های نظری «فرویدیسم» از منظر اسلامی است. قطب به شدت بر تأکید افراطی فروید بر «غریزه جنسی» به عنوان موتور محرکه اصلی تمامی رفتارهای انسانی و شکل گیری عقده های روانی خرده می گیرد. او نشان می دهد که چگونه فروید با تقلیل انسان به مجموعه ای از غرایز ناخودآگاه، وجدان اخلاقی، دین و جامعه را نیز تنها محصول همین غرایز می داند و به ریشه های معنوی و فطری آن ها بی توجه است. این رویکرد، در نظر قطب، نه تنها ناقص است بلکه می تواند به انحرافات اخلاقی و اجتماعی منجر شود. نویسنده در این فصل، ارتباطات (و نقدهای) فروید با نظریات داروین (در مورد تکامل و غریزه بقا) و اگزیستانسیالیسم (در مورد آزادی و پوچی وجود) را نیز بررسی می کند و نشان می دهد که چگونه همگی ریشه در یک نگاه مادی گرایانه به انسان دارند. این بخش، خواننده را به یک دیدگاه تحلیلی قوی مسلح می کند تا بتواند با بصیرت بیشتری به نقد نظریات روان شناختی رایج بپردازد.

فصل چهارم: پراگماتیسم و تجربی ها

محمد قطب در این فصل، به معرفی و نقد مکتب «پراگماتیسم» (عمل گرایی) و رویکردهای «تجربی» در فلسفه غرب می پردازد. این مکاتب، بر تجربه عملی و نتایج ملموس تأکید دارند و حقیقت را در کارآمدی و منفعت طلبی می بینند. برای آن ها، آنچه مفید و عملی است، خوب و درست هم هست و از این رو، معیار اخلاق و ارزش ها، نتایج کاربردی آن هاست. نویسنده با ظرافت خاصی، نشان می دهد که چگونه این نگاه «کوتاه بینانه» به انسان و هستی، او را از ابعاد معنوی و غایی وجود غافل می کند. پراگماتیسم با تأکید بر «هدف وسیله را توجیه می کند» و نسبی گرایی اخلاقی، بنیان های اخلاق مطلق و ارزش های الهی را سست می نماید. خواننده ای که در این بخش همراه قطب می شود، درمی یابد که چگونه این مکاتب، با نادیده گرفتن ارزش های والای انسانی و صرفاً تمرکز بر منفعت گرایی، به پوچی و بی معنایی زندگی دامن می زنند. این نقد، فرصتی است برای درک عمیق تر تفاوت میان فلسفه های مادی و جهان بینی جامع اسلام.

فصل پنجم: ماتریالیسم و کمونیست ها

در این فصل، محمد قطب به تحلیل عمیق فلسفه «ماتریالیسم» (ماده گرایی) و تجلی آن در اندیشه «کمونیسم» و «دترمینیسم اقتصادی» می پردازد. او استدلال می کند که ماتریالیسم با انکار هرگونه واقعیت غیرمادی و روح، انسان را به موجودی صرفاً «مادی» تقلیل می دهد که تنها از طریق غرایز و نیازهای فیزیکی هدایت می شود. در کمونیسم، این نگاه مادی گرا به اوج خود می رسد و «دترمینیسم اقتصادی» (جبرگرایی اقتصادی) بر تمام جنبه های زندگی انسان سایه می افکند؛ یعنی اقتصاد و شرایط مادی، تعیین کننده اصلی فرهنگ، اخلاق، دین و سرنوشت انسان و جامعه تلقی می شود. قطب با شجاعت تمام، این «انسان مادی» و انکار ابعاد روحانی و اختیار او را به چالش می کشد. او بن بست های ناشی از این نگاه مادی گرایانه را روشن می سازد و در مقابل، «نهضت جهانی اسلام» را به عنوان تنها راه حل واقعی برای رهایی بشر از این محدودیت ها و رسیدن به سعادت حقیقی ارائه می دهد. این بخش از کتاب، خواننده را به درک جامعی از آسیب پذیری انسان در برابر ایدئولوژی های مادی و قدرت نجات بخش اسلام می رساند.

فصل ششم: نظریه اسلام

پس از نقدهای گسترده بر مکاتب غربی، محمد قطب در این فصل به قلب اندیشه اسلامی می رود و دیدگاه جامع اسلام درباره انسان را تبیین می کند. او از «فطرت الهی» انسان سخن می گوید؛ این ایده که انسان ذاتاً به سوی خدا و کمال گرایش دارد و گناه و خطا، انحراف از این فطرت است نه ماهیت او. خواننده در این بخش درمی یابد که چگونه اسلام، انسان را موجودی «کرامت مند» می شناسد که هدفمندی ویژه ای در خلقت دارد. قطب تفاوت های بنیادین اسلام با مسیحیت را در درک ماهیت انسان و مسیر کمال او برجسته می سازد. در اسلام، انسان با «اراده» و «اختیار» خود می تواند به سوی کمال حرکت کند و نیازی به یک «رستگارکننده» بیرونی ندارد؛ بلکه با «مبارزه با نفس» و تهذیب درون، می تواند به «نمونه های ممتاز» از اولیاءالله تبدیل شود. او بر امتیازات قوانین بشری در نظام اسلامی تأکید می کند که نه تنها به ابعاد مادی، بلکه به ابعاد روحانی و اخلاقی انسان نیز توجه دارد. این فصل، روح اصلی کتاب است و خواننده را با زیبایی و جامعیت انسان شناسی اسلامی آشنا می سازد.

محمد قطب به وضوح نشان می دهد که تفاوت اصلی میان دیدگاه اسلامی و مکاتب مادی در این است که اسلام برای انسان، معنایی فراتر از جسم و غرایز قائل است و روح او را به سرچشمه هستی پیوند می زند، در حالی که مادی گرایی، انسان را در زندان نیازهای زمینی محبوس می کند.

فصل هفتم: فرد و جامعه

یکی از ظرافت های اندیشه اسلامی، تعادل بی نظیر آن میان حقوق و مسئولیت های «فرد» و «جامعه» است؛ موضوعی که محمد قطب در این فصل به آن می پردازد. او نقد می کند که چگونه مکاتب غربی به افراط و تفریط در این زمینه افتاده اند؛ از یک سو «فردگرایی مطلق» در لیبرالیسم، جامعه را تنها مجموعه ای از افراد می بیند و به مسئولیت های جمعی بی توجه است، و از سوی دیگر «جمع گرایی مطلق» در کمونیسم، فرد را فدای جامعه می کند و حقوق او را نادیده می گیرد. در مقابل، قطب «مقررات اجتماعی» و روابط متقابل در نظام اسلامی را تبیین می کند که نه فرد را در جامعه محو می کند و نه جامعه را به مجموعه ای بی قاعده از افراد تبدیل می سازد. او نشان می دهد که چگونه اسلام با وضع قوانین و آموزه هایی، تعادل دقیق و سازنده ای بین نیازهای فردی و مصالح اجتماعی ایجاد می کند. خواننده در این بخش، به درک درستی از این حقیقت می رسد که جامعه اسلامی، محلی برای رشد و کمال متوازن فرد و جمع است، جایی که هر فرد در قبال دیگران مسئول است و در عین حال، کرامت و آزادی های او حفظ می شود.

فصل هشتم: جرم و کیفر

در این فصل، محمد قطب به بررسی فلسفه «جرم و کیفر» در نظام اسلامی می پردازد و آن را با رویکردهای غربی مقایسه می کند. او تأکید دارد که هدف اصلی نظام کیفری در اسلام، تنها مجازات نیست، بلکه بازدارندگی، اصلاح مجرم و برقراری عدالت در جامعه است. قطب نشان می دهد که اسلام، فراتر از جنبه های مادی و ظاهری جرم، به ابعاد روانی و اجتماعی آن نیز توجه دارد. یعنی به ریشه ها و عوامل بروز جرم می پردازد و برای اصلاح فرد مجرم، مسیرهایی را نیز پیشنهاد می دهد. خواننده در این بخش، با این دیدگاه عمیق آشنا می شود که مجازات در اسلام، نه از سر انتقام، بلکه برای حفظ سلامت جامعه و کمک به بازگشت فرد به مسیر درست است. این نگاه جامع، در مقایسه با سیستم های کیفری غربی که گاه صرفاً بر زندان یا جریمه متمرکز هستند، برتری و کارآمدی نظام اسلامی را در برقراری امنیت و عدالت اجتماعی برجسته می سازد.

فصل نهم: مسائل جنسی

غریزه جنسی یکی از قدرتمندترین غرایز انسانی است و نحوه برخورد با آن، همواره یکی از چالش های مکاتب فکری بوده است. محمد قطب در این فصل، به «مسائل جنسی» از دیدگاه اسلام می پردازد و آن را با رویکردهای رهایی بخش یا سرکوب گرانه در غرب (به ویژه نقد فرویدی) مقایسه می کند. او بیان می کند که اسلام، نه این غریزه را سرکوب می کند و نه آن را به صورت افسارگسیخته رها می سازد، بلکه با «تنظیم و تهذیب» آن در چارچوب خانواده و احکام اسلامی، به آن جهت می دهد. اسلام، غریزه جنسی را بخشی طبیعی و مهم از حیات انسانی می داند که اگر در مسیر صحیح (ازدواج و تشکیل خانواده) قرار گیرد، به آرامش، مودت و بقای نسل منجر می شود. نویسنده همچنین بر «مساوات و حقوق متقابل زن و مرد» در خانواده اسلامی تأکید می کند. کسی که این فصل را مطالعه می کند، درمی یابد که رویکرد اسلام به این مسئله، یک رویکرد واقع بینانه، متعادل و سالم است که هم نیازهای طبیعی انسان را برآورده می کند و هم کرامت او و سلامت جامعه را حفظ می نماید.

اسلام، برخلاف مکاتب مادی که غالباً غریزه جنسی را به ابزاری برای لذت صرف یا رهایی بی قید و شرط تبدیل می کنند، آن را در چارچوب ازدواج و خانواده، وسیله ای برای آرامش، مودت و تعالی معنوی می داند. این نگاه، کرامت زن و مرد را حفظ می کند و بنیان های اخلاقی جامعه را مستحکم می سازد.

فصل دهم: ارزش های برتر و تهذیب اخلاق

در آخرین فصل کتاب، محمد قطب به اوج کمال انسانی از دیدگاه اسلام می پردازد: «ارزش های برتر» و «تهذیب اخلاق». او بیان می کند که هدف نهایی انسان تنها ارضای نیازهای مادی یا کسب قدرت نیست، بلکه رسیدن به فضائل اخلاقی و معنوی است که انسان را از عالم مادی فراتر می برد. در این فصل، مفهوم «تهذیب نفس» و راه های عملی رسیدن به آن (مانند ایمان، تقوا، ایثار، صبر و شکر) تبیین می شود. قطب نشان می دهد که ارزش های والاتری چون ارتباط با خداوند، خدمت به خلق و رسیدن به آرامش درونی، چگونه انسان را از محدودیت های دنیای مادی رهایی می بخشند. این فصل، در واقع نتیجه گیری جامع و روحی کتاب است؛ جایی که خواننده درمی یابد که تمام نقدهای پیشین بر مکاتب مادی، برای آن بوده که راه را برای درک این حقیقت باز کند: اسلام، راهی برای زندگی کامل و معنادار ارائه می دهد که انسان را به بالاترین مراحل کمال می رساند. این بخش پایانی، به خواننده احساس امید و دعوت به عمل برای ساختن یک زندگی هدفمند و اخلاقی می دهد.

اهمیت و تأثیر کتاب انسان بین مادیگری و اسلام

کتاب «انسان بین مادیگری و اسلام» در زمان انتشار خود و حتی تا به امروز، جایگاه ویژه ای در اندیشه معاصر اسلامی داشته و تأثیر عمیقی بر مخاطبان خود گذاشته است. این اثر نه تنها به عنوان یک نقد جامع بر مکاتب مادی گرا مطرح شد، بلکه به عنوان یک منبع الهام بخش برای جوانان و پژوهشگران مسلمان، راهی برای پاسخ گویی به چالش های فکری مدرن و شبهات مطرح شده علیه اسلام گشود. کسی که با این کتاب مأنوس می شود، ابزارهای لازم برای تحلیل و سنجش اندیشه های وارداتی را به دست می آورد و با عمق و غنای تعالیم اسلامی بیشتر آشنا می گردد.

اهمیت این کتاب در توانایی آن برای تبیین جامعیت اسلام در تمامی ابعاد زندگی انسان، از فردی ترین مسائل تا پیچیده ترین مسائل اجتماعی، نهفته است. محمد قطب با این اثر، نشان داد که اسلام یک دین صرفاً عبادی نیست، بلکه یک جهان بینی کامل و نظام مند است که برای هر پرسشی، پاسخی درخور و برای هر نیازی، راهکاری سازنده دارد. خواننده با مطالعه این اثر، می تواند پیوند فکری میان این کتاب و سایر آثار محمد قطب و برادرش سید قطب را نیز درک کند؛ آثاری که همگی در راستای یک هدف بزرگتر، یعنی احیای تفکر اسلامی و ارائه راه حل های اسلامی برای مسائل معاصر، گام برمی داشتند. این کتاب، همچنان مرجعی مهم برای کسانی است که به دنبال درکی عمیق و تحلیلی از مبانی فکری اسلام در برابر هجوم ایدئولوژی های غربی هستند.

نفوذ قلم محمد قطب در «انسان بین مادیگری و اسلام»، به گونه ای است که خواننده را وادار به بازنگری در تمام پیش فرض های خود درباره انسان و جهان می کند و در نهایت، به این یقین می رسد که تنها دیدگاه اسلامی است که می تواند پاسخگوی تمامی ابعاد وجودی او باشد.

تأثیر این کتاب فراتر از مرزهای جغرافیایی بود و در کشورهای مختلف اسلامی، به عنوان یک منبع فکری مهم مورد توجه قرار گرفت. ترجمه های متعدد آن به زبان های گوناگون، از جمله فارسی، نشان از نیاز جهانی به چنین محتوایی بود. دانشجویان، اساتید و عموم مردم، این کتاب را نه تنها برای آشنایی با اندیشه های محمد قطب، بلکه برای تقویت بینش اسلامی خود و مقابله با چالش های فکری روز، مورد مطالعه قرار دادند. این اثر توانست پلی میان نسل های مختلف ایجاد کند؛ نسلی که درگیر هجوم مدرنیسم و ایدئولوژی های غربی بود و نسلی که به دنبال ریشه های عمیق تر و اصیل تر فکری در اسلام می گشت. محمد قطب با این کتاب، به نسلی از متفکران اسلامی کمک کرد تا با اعتماد به نفس بیشتری به دفاع از ارزش های اسلامی بپردازند و راه را برای توسعه نظریه های اسلامی در حوزه های مختلف فراهم آورند.

نتیجه گیری و سخن پایانی

کتاب «انسان بین مادیگری و اسلام» اثر گرانقدر محمد قطب، بیش از یک خلاصه یا معرفی ساده، دعوتی است به سفری عمیق در قلمرو اندیشه. خواننده با هر فصل این کتاب، با خود، با نیازهای درونی اش و با جهان بینی های مختلفی که تلاش کرده اند او را تعریف کنند، مواجه می شود. محمد قطب با قلم شیوا و تحلیلی خود، ابتدا نقایص و کاستی های مکاتب مادی گرا مانند فرویدیسم، پراگماتیسم و ماتریالیسم را آشکار می سازد و سپس با اقتدار، جامعیت و کمال دیدگاه اسلام را در پاسخ به نیازهای فردی و اجتماعی انسان به تصویر می کشد.

این کتاب به ما نشان می دهد که انسان، برخلاف تصورات مادی، تنها موجودی غریزی یا اقتصادی نیست؛ بلکه موجودی است با روحی متعالی، فطرت الهی، کرامت ذاتی و اراده ای آزاد که می تواند با تهذیب نفس و پیروی از آموزه های وحیانی، به بالاترین درجات کمال و سعادت دست یابد. پیام اصلی کتاب این است که اسلام، نه تنها با زندگی مدرن سازگار است، بلکه راهنمایی کامل برای زیستنی معنادار و سعادتمندانه در تمامی ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی ارائه می دهد. این اثر، به هر کسی که در پی یافتن معنای واقعی زندگی، درک جایگاه خود در هستی و رهایی از سردرگمی های فکری است، پیشنهاد می شود که با تعمق بیشتری در اندیشه های محمد قطب و سایر منابع غنی اسلامی غور کند. این سفر فکری، بی شک تجربه ای ارزشمند و روشنگر خواهد بود.