آیا ابتلا به زوال عقل از علائم دوران پیری است؟

مهمترین انواع زوال عقل شامل زوال ناشی از بیماری آلزایمر، زوال مغز عروقی، زوال ناشی از بیماری اجسام لوی و زوال عقل فرونتوتمپورال است. هر چند با پیشرفت فناوری پزشکی به دلیل چند وجهی بودن بیماری زوال عقل و علل آن، شناخت کاملی از روند آسیب‌شناسی این بیماری‌ها وجود ندارد اما یکی از موارد، بررسی آسیب وارده به ماده سفید مغز است.

الیگودندروسیت‌ها به‌عنوان سلول‌های اصلی میلینه کننده اعصاب در سیستم عصبی مرکزی، از اصلی‌ترین سلول‌های ماده سفید مغزی هستند و بر اساس نتایج پژوهش‌های متعدد، در انواع زوال عقل به طرق مختلف مانند آسیب اکسیداتیو یا رسوب پروتئین‌های جهش یافته، آسیب دیده و به تشدید این اختلالات کمک نماید.

از سویی تقسیم و تمایز پیش سازهای الیگودندروسیتی و ممانعت از مرگ این سلول‌ها تا حدی از بروز زوال عقل جلوگیری کرده است، بنابراین بررسی ساختار و عملکرد آن طی بروز انواع زوال مغزی می‌تواند چشم‌اندازی جدید در این زمینه را ارائه دهد.

زمین خوردن افراد و پیشرفت زوال عقل

در بررسی‌های جدید انجام شده نیز مشخص شده است که زوال شناختی احتمالا خطر افتادن در افراد مسن را بیشتر خواهد کرد و آسیب‌های ناشی از آن پیشرفت زوال عقل را تسریع خواهد کرد به همین دلیل توصیه شده است افراد مسنی که پس از زمین خوردن برای مراقبت به بیمارستان مراجعه می‌کنند، غربالگری شناختی را انجام دهند زیرا می‌تواند به سالمندانی که به درمان در این زمینه نیاز دارند کمک کند تا زودتر بهبود یابند.

در حالی که مهمترین علت در ابتلا به زوال عقل سن فرد است اما همیشه افراد مسن درگیر این مشکل نمی‌شوند و موارد آسیب‌های مغزی نیز در این مورد شریک هستند. پژوهشگران دریافتند یکی از علل، الیگودندروسیت هستند که در بسیاری از بیماری‌هایی که منجر به زوال عقل می‌شوند، نقش دارند. اُلیگودندروسیت یکی از انواع سلول‌های گلیال و دارای زوایدی است که به کمک آنها به نورون‌های اطراف چنگ می‌اندازد و غلاف میلین را دور چندین آکسون ایجاد می‌کند و باعث تشکیل غلاف میلین در دستگاه عصبی مرکزی می‌شود.

بیماری آلزایمر نیز یک بیماری مخرب مغزی است که با اختلالات پیشرونده شناختی و کاهش حافظه همراه و دارای ۲ خصوصیت نوروپاتولوژیکی است. یکی از این موارد تجمع پلاک در قسمت خارج سلولی نورون‌هاست و پپتیدهای بتاآمیلوئید جزء اصلی این پلاک‌ها را تشکیل می‌دهند و مورد دوم تشکیل کلافه‌های نوروفیبریلاری در داخل نورونهاست که در اثر هیپرفسفریلاسیون پروتئینهای تاو ایجاد می‌شوند.

پپتیدهای بتا آمیلوئیدی (Ab) از شکسته شدن پروتئین پیش‌ساز آمیلوئید تولید می‌شوند. اختلالات در عملکرد سیناپس‌ها یکی از مهمترین خصوصیت بیماری آلزایمر است که منجر به اختلالات شناختی در افراد مبتلا می‌شود. آمیلوئید بتا، سم قوی برای میتوکندری‌ها محسوب می‌شود که باعث ایجاد اختلالات عملکردی در میتوکندری‌ها و در نتیجه آزادشدن رادیکال‌های آزاد و نهایتا آسیب نورون‌ها می‌شود.

اختلال در سیستم کولینرژیک، آسیب‌های التهابی، اختلال در میزان کلسیم داخل سلولی، تحریک بیش از حد گیرنده‌های گلوتامینرژیکی، تشکیل کانالهای کاتیونی غیروابسته به ولتاژ در غشای لیپیدی توسط Ab, اختلال در انتقال آکسونی، آسیب عروق مغزی و اختلالات متابولیسم اسیدهای چرب و کلسترول از خصوصیات دیگر پاتوفیزیولوژیکی هستند که در بیماری آلزایمر وجود دارد.

مصرف تخم مرغ و کاهش ابتلا به آلزایمر

محققان در پژوهشی دریافتند مصرف تخم مرغ ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهد. آنان دریافتند خطر ابتلا به آلزایمر در افرادی که حداقل یک تخم مرغ در هفته مصرف می‌کنند در مقایسه با افرادی که تخم‌ مرغ کمتری می‌خوردند، ۴۷ درصد کمتر بود. البته به این معنی نیست که باید به هر وعده غذایی تخم مرغ اضافه کنید بلکه افراد سالم می‌توانند از یک یا ۲ تخم مرغ در روز به‌عنوان منبع پروتئین با کیفیت بالا در یک رژیم غذایی سالم برای قلب لذت ببرند. تخم مرغ منبع بسیار خوبی از کولین، ماده مغذی است که ممکن است با افزایش سن برای سلامت شناختی کلیدی باشد. کولین، ماده مغذی مهم در حفظ یکپارچگی و سیگنال‌دهی سلول‌هاست.

رژیم غذایی مبتنی بر تخم مرغ احتمالا از ابتلا به آلزایمر پیشگیری نمی‌کند بلکه انتخاب انواع غذاها در حد اعتدال برای حمایت از تغذیه کلی سالم مهم است که شامل طیف گسترده‌ای از میوه‌ها و سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئین کم‌چرب از جمله تخم‌ مرغ، حبوبات، آجیل، ماهی، غذاهای دریایی و لبنیات کم‌چرب است.

منابع

برگرفته از مقاله «نقش الیگودندروسیت ها در بیماری های مرتبط با زوال عقل»، بیات مهناز، قبادی مجتبی/ نشریه فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

برگرفته از مقاله «پاتوفیزیولوژی بیماری آلزایمر»، امانی محمد/ مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اردبیل