پای کدام نحسی بر گلوی اقتصاد ایران است؟

زهرا علی اکبری– اقتصاد ایران سال های طولانی است با تورم دو رقمی روبروست تا جایی که برخی برآوردها نشان از آن دارد که ایران دیرپاترین تورم در جهان را داراست.

ایران از اوایل دهه پنجاه شمسی با تورم روبرو شده است و این تورم همواره بالا گزارش شده است.

بر اساس این گزارش در همه ی این سال ها تنها در معدود سال هایی نرخ تورم ایران تک رقمی شده است و در سایر سال ها همواره نرخ تورم دو رقمی بوده است. نکته مهم اینجاست که در سال های اخیر ماهیت تورم تغییری چشمگیر را تجربه کرده است. نرخ تورم حالا وارد کانال چهل درصد شده است. این بالا بودن نرخ تورم تضعیف وضعیت زندگی طبقه متوسط را در پی داشته است.

دلیل مهم تورم در ایران چیست؟

دلیل مهم تورم در ایران چیست؟ این سیوالی است که بسیاری از کارشناسان در طول سال های پیشین بدان پاسخ داده اند. نرخ تورم در ایران به واسطه بی انضباطی مالی و پولی که نمود آن در کسری بودجه دیده می شود بالاست. کسری بودجه جزیی لاینفک از بودجه های سنواتی در ایران است.

بر اساس این گزارش اولین لایحه بودجه تدوینی در ایران در اواخر دوره سلطنت قاجار نیز با کسری بودجه روبرو بوده است.

اولین بودجه رسمی تاریخ ایران که مربوط به وزارت صنیع الدوله هدایت در سال 1299 شمسی بود. درآمدهای آن 14 میلیون و 116 هزار و 600 تومان و هزینه های آن 14 میلیون و 618 هزار تومان برآورد شده بود و نکته جالب توجه اینکه نخستین بودجه ایران نیز کسری داشته که میزان آن 500 هزار تومان بوده است. عمده ترین بخش درآمد آن را هم مالیات بخش کشاورزی تشکیل می داد.

آخرین بودجه تدوینی در ایران یعنی بودجه سال 1403 نیز همچنان با کسری بودجه روبروست. هر چند دولت معتقد است تغییراتی رخ داده در مجلس در لایحه بودجه را عامل کسری چهارصد هزار میلیارد تومانی بوجه می دانند اما لایحه بودجه 1403 یک بار با استناد به کسری بودجه مستتر در آن از سوی مجلس شورای اسلامی رد شد.

راهکارهایی که دولت باید برای غلبه بر کسری بودجه در دستور کار خود قرار می دهد غالبا نتیجه ای جز ایجاد تورم ندارد. هر چند در سال های اخیر دولت استقراض از بانک مرکزی را به دلیل منع قانونی اجرایی نمی کند اما مسیر این استقراض غیرمستقیم شده و نتیجه این اقدام به صورت غیرمستقیم در اقتصاد نمود پیدا می کند.

انتشار پول، انتشار اوراق قرضه، تکلیف به بانک ها برای تامین مخارج دولت ، تامین کسری از محل فروش سهام و … همگی نتیجه ای جز تورم برای اقتصاد در برندارد.

وقتی دولت بزرگ است

مهدی پازوکی کسری بودجه را نتیجه بزرگی کشور می داند. وی در گفتگو با خبرگزاری پادینامگ تاکید کرد: ما کشور را گران اداره می کنیم . این اداره گران سبب می شود اقتصاد ایران با بحران جدی روبرو باشد. ما می توانیم با انضباط مالی و پولی، ماشین تولید تورم را در ایران خاموش کنیم اما تا زمانی که برآورد ما با عملکرد ما فاصله داشته باشد، با این وضعیت مواجه هستیم .

وی گفت: متاسفانه با وجود تنگناهای موجود همچنان با این مساله روبرو هستیم که پول های کشور در جایی که نباید هزینه می شود. در حالی که انضباط مالی ، در کنار برآورد دقیق از توان اقتصاد ایران می تواند مشکل را برطرف کند.

اشاره پازوکی به نوع عجیبی از آرمان خوهی است که دولت ایران با آن روبروست. این بلندپروازی و آرزوهای دور و دراز البته در برنامه های توسعه ای نیز قابل رصد و ردگیری است. انبوهی هدف در برنامه های توسعه ای تدوین می شود اما در عمل هیچ کدام به منصه ظهور نمی رسد. مهار تورم و ورود به تورم تک رقمی نیز از جمله همین اهداف است که با وجود آغاز هفتمین برنامه توسعه ای در ایران هنوز به نتیجه نرسیده است.

مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران نیز در گفتگو با خبرگزاری خبرانلاین این نظریه را تایید کرده و می گوید دولت ایران بیش از اندازه بزرگ است و انبوه شرکت های زیان ده در کنار اداره غیراقتصادی شرکت ها و بی توجهی به ساختارهای اقتصادی زمینه را برای بروز تورم فراهم کرده است.

کامران ندری، استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق نیز معتقد است از بین بردن تورم سازوکاری می خواهد که هنوز چنین سازوکاری در اقتصاد ایران به چشم نمی خورد .

وی بر این عقیده است که باید سیگنال های اقتصادی نشان از برنامه دلت برای مهار تورم داشته باشد. این سیگنال ها مهار کسری بودجه، بازگرداندن انضباط مالی و پولی و همچنین تنظیم بودجه بر اساس توان اقتصادی است.

به نظر می رسد تا زمانی که پای نحسی کسری بودجه بر گلوی اقتصاد ایران است، تورم در ایران همچنان بالا خواهد بود.

223223