راز مجسمه های بوداپست The secret of Budapest statues

شهر بوداپست پایتخت زیبای مجارستان با معماری باشکوه و رود دانوب که از قلب آن می گذرد همواره مقصدی جذاب برای گردشگران بوده است. اما در میان خیابان ها پارک ها و میادین این شهر عنصری دیگر نیز وجود دارد که کنجکاوی هر بازدیدکننده ای را برمی انگیزد: مجسمه های متعدد و متنوع آن. این تندیس ها تنها اشیای تزئینی نیستند؛ هر یک داستانی در دل خود پنهان کرده اند داستانی از تاریخ فرهنگ ادبیات یا حتی باورهای مردمی. کشف این داستان ها درک عمیق تری از روح بوداپست به شما می دهد و سفرتان را پربارتر می کند. بسیاری از این مجسمه ها با جزئیات خاص یا مکان قرارگیری غیرمنتظره شان سوالاتی را در ذهن ایجاد می کنند که پاسخ آن ها کلید ورود به دنیای پنهان این شهر است.

در میان انبوه مجسمه های بوداپست تندیس «پلیس چاق» یکی از محبوب ترین هاست. این مجسمه برنزی افسر پلیسی مهربان و خوش قیافه را با شکمی بزرگ و برجسته به تصویر می کشد. موقعیت قرارگیری آن در نزدیکی کلیسای سنت استفان یکی از نقاط پرتردد شهر به شهرتش افزوده است.

راز محبوبیت این مجسمه در یک باور محلی ریشه دارد: مردم بوداپست و گردشگران معتقدند دست کشیدن بر روی شکم براق این پلیس چاق شانس و اقبال خوب به همراه می آورد. این سنت باعث شده شکم مجسمه در طول سال ها براق و صیقلی شود و به نمادی از خوش شانسی در شهر تبدیل گردد. این تندیس در سال ۱۹۸۸ توسط مجسمه ساز مجارستانی آندراش ایی یش (András Illyés) ساخته شد و الهام بخش او پدربزرگ خودش بود که او نیز یک پلیس مهربان و دوست داشتنی بود.

مجسمه کارآگاه کولومبو یکی دیگر از تندیس های کنجکاوی برانگیز در بوداپست است. این مجسمه در خیابان فالک میکسا (Falk Miksa utca) قرار دارد و شخصیت کارآگاه پیتر کولومبو با بازی پیتر فالک را به تصویر می کشد. شاید سوال پیش بیاید که چرا مجسمه یک شخصیت تلویزیونی آمریکایی در بوداپست نصب شده است؟

پاسخ در محبوبیت فوق العاده سریال کولومبو در مجارستان در دوران کمونیسم نهفته است. این سریال یکی از معدود برنامه های غربی بود که اجازه پخش در مجارستان را داشت و به شدت مورد استقبال قرار گرفت. کولومبو برای مردم مجارستان نمادی از هوش عدالت و پیروزی عقل بر جرم بود. برخی همچنین به رابطه خانوادگی پیتر فالک با مجارستان اشاره می کنند اگرچه این موضوع کاملاً تأیید نشده است. این مجسمه ادای احترامی است به شخصیتی که برای دهه ها بخشی از فرهنگ عامه مجارستان بوده است.

یکی از تأثیرگذارترین و غم انگیزترین یادبودهای بوداپست مجسمه «کفش های کرانه رود دانوب» است. این اثر در نزدیکی ساختمان پارلمان مجارستان قرار دارد و شامل شصت جفت کفش آهنی قدیمی است که در لبه رود دانوب چیده شده اند؛ کفش های مردانه زنانه و بچگانه.

این مجسمه یادبودی است برای قربانیان فاجعه بار گروه فاشیست صلیب پیکان (Arrow Cross) در جنگ جهانی دوم. در سال های ۱۹۴۴-۱۹۴۵ هزاران یهودی و مخالف رژیم فاشیستی به این مکان آورده می شدند مجبور به درآوردن کفش هایشان (که کالای باارزشی محسوب می شد) می شدند و سپس به ضرب گلوله کشته شده و پیکرشان به رود دانوب می افتاد. این کفش ها نمادی از حضور غایب قربانیان هستند و فضایی عمیقاً احساسی و تأمل برانگیز ایجاد می کنند که بازدیدکنندگان را به یادآوری تاریک ترین فصل تاریخ مجارستان دعوت می کند.

پل سچنیی (Széchenyi Chain Bridge) یکی از نمادهای اصلی بوداپست توسط چهار مجسمه شیر در دو انتهای آن محافظت می شود. این شیرهای سنگی باشکوه در سال ۱۸۵۲ توسط یانوش مارشالکو (János Marschalkó) ساخته شدند. شکل و شمایل قدرتمند آن ها توجه هر بیننده ای را جلب می کند.

یک افسانه محلی معروف در مورد این شیرها وجود دارد که می گوید مارشالکو آنقدر به کار خود مطمئن بود که ادعا کرد شیرها هیچ نقصی ندارند و اگر کسی نقصی پیدا کند خود را از پل به دانوب پرت خواهد کرد. گفته می شود کودکی متوجه شد که شیرها زبان ندارند و مارشالکو نیز طبق وعده خودکشی کرد. با این حال این داستان تنها یک افسانه است. شیرها زبان دارند اما از زاویه دید پایین قابل مشاهده نیست و یانوش مارشالکو نیز سال ها بعد به مرگ طبیعی درگذشت. این افسانه اما به جذابیت و رمز و راز این مجسمه ها افزوده است.

در نزدیکی منطقه کوروین (Corvin-negyed) مجموعه ای از مجسمه ها وجود دارد که صحنه ای از رمان محبوب مجارستانی «پسران خیابان پل» (Pál utcai fiúk) اثر فرنتس مولنار (Ferenc Molnár) را به تصویر می کشد. این مجسمه ها پسرانی را نشان می دهند که در حال بازی با تیله یا ایستادن بر روی زمینی خالی هستند.

این رمان که بخشی از برنامه درسی مدارس ابتدایی مجارستان است داستان گروهی از پسران را روایت می کند که برای دفاع از زمین بازی محبوب خود (یک زمین بایر به نام Grund) در برابر گروه دیگری از پسران می جنگند. این مجسمه ها یادبودی از این داستان کلاسیک ادبیات مجارستان و نمادی از اهمیت بازی دوستی و دفاع از سرزمین برای نسل های مجارستانی هستند. دیدن این مجسمه ها برای کسانی که با این کتاب آشنا هستند یادآور خاطرات دوران کودکی و ارزش های آن داستان است.

در کنار رود دانوب و در نزدیکی میدان ورشمارتی (Vörösmarty tér) مجسمه ای کوچک و دلنشین قرار دارد که به «شاهزاده کوچک» معروف است. این مجسمه برنزی دختری کوچک را با لباسی شبیه به لباس بالرین ها یا پری ها و تاجی بر سر نشان می دهد که با حالتی رؤیایی نشسته است.

این تندیس در سال ۱۹۷۲ توسط مجسمه ساز مجارستانی لاسلو مارتون (László Marton) ساخته شد. او گفته است که از دخترش الهام گرفته که در کودکی دوست داشت لباس شاهزاده خانم ها را بپوشد و در باغ خانه شان با چوب دستی بازی کند و خود را شاهزاده بداند. شاهزاده کوچک یکی از محبوب ترین مجسمه های بوداپست برای عکس گرفتن است و فضایی از خیال و معصومیت را در کنار رودخانه ایجاد می کند.

برای علاقه مندان به فوتبال مجسمه فرانس پوشکاش (Ferenc Puskás) در نزدیکی ورزشگاه پوشکاش آرنا (Puskás Aréna) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پوشکاش یکی از بزرگترین فوتبالیست های تاریخ مجارستان و جهان بود و به خاطر گل های بی شمار و تکنیک بی نظیرش شهرت داشت.

این مجسمه او را در حالتی پویا و در حال بازی با توپ نشان می دهد. فرانس پوشکاش کاپیتان تیم ملی مجارستان بود که در دهه ۱۹۵۰ به «تیم طلایی» شهرت داشت و در فینال جام جهانی ۱۹۵۴ مقابل آلمان غربی شکست خورد. او بعدها برای رئال مادرید نیز بازی کرد و افتخارات زیادی کسب کرد. مجسمه او ادای احترامی است به میراث ورزشی او و جایگاهش به عنوان یک قهرمان ملی در مجارستان.

مجسمه امره ناگی (Imre Nagy) در بوداپست یادبودی از یکی از مهم ترین شخصیت های تاریخ معاصر مجارستان است. امره ناگی سیاستمدار و نخست وزیر مجارستان در جریان انقلاب ۱۹۵۶ بود. این انقلاب تلاشی برای رهایی از نفوذ شوروی و برقراری دموکراسی بود که متأسفانه با سرکوب شدید نیروهای شوروی مواجه شد.

مجسمه ناگی او را در حال ایستادن بر روی پلی سنگی نشان می دهد در حالی که به سمت ساختمان پارلمان نگاه می کند. این پل نمادی از جایگاه او به عنوان واسطه بین مردم و قدرت بود. این مجسمه که در ابتدا در میدان شهدا قرار داشت پس از سقوط کمونیسم به مکان فعلی خود در نزدیکی میدان سابادشاگ (Szabadság tér) منتقل شد و به مکانی برای یادبود انقلاب و ادای احترام به ناگی تبدیل شد که پس از انقلاب اعدام شد.

در میدان سابادشاگ (میدان آزادی) مجسمه غیرمنتظره ای از رونالد ریگان رئیس جمهور سابق ایالات متحده آمریکا وجود دارد. این مجسمه در سال ۲۰۱۱ نصب شد و ریگان را در حال قدم زدن با لبخندی بر لب نشان می دهد.

نصب مجسمه ریگان در این مکان که همچنین شامل یک یادبود بزرگ جنگ شوروی است اهمیت نمادین دارد. ریگان به دلیل نقش خود در پایان جنگ سرد و فشار بر اتحاد جماهیر شوروی مورد احترام بسیاری از مجارها قرار دارد. پایان جنگ سرد به مجارستان اجازه داد تا از زیر نفوذ شوروی خارج شده و به سمت دموکراسی و استقلال حرکت کند. این مجسمه ادای احترامی است به نقشی که ریگان در این تحولات ایفا کرد و نمادی از روابط مجارستان با غرب پس از دوران کمونیسم.

اگرچه هر یک از مجسمه های بوداپست داستان خاص خود را دارند اما شاید بتوان گفت «راز» اصلی آن ها در مجسمه ایشتوان سچنیی (István Széchenyi) نهفته است. ایشتوان سچنیی که در قرن نوزدهم زندگی می کرد به طور گسترده ای به عنوان «بزرگترین مجار» شناخته می شود.

مجسمه های او در نقاط مختلف شهر و کشور مجارستان دیده می شود از جمله یکی از معروف ترین آن ها در مقابل آکادمی علوم مجارستان. سچنیی نقش محوری در اصلاحات و نوسازی مجارستان در دوران خود داشت. او در ساخت پل سچنیی (پل زنجیر) تأسیس آکادمی علوم و توسعه حمل و نقل رودخانه ای نقش مهمی ایفا کرد. او نمادی از پیشرفت میهن پرستی و تلاش برای آینده ای بهتر برای مجارستان است. راز مجسمه های بوداپست در واقع این است که هر یک بخشی از پازل بزرگتر تاریخ فرهنگ و هویت مجارستان را روایت می کنند و سچنیی به عنوان «بزرگترین مجار» نمادی از روحیه ای است که این شهر و کشور را شکل داده است.

راز پشت مجسمه های بوداپست چیست؟

راز مجسمه های بوداپست در داستان ها تاریخ و باورهای پنهان در پس هر تندیس نهفته است. آن ها نمادی از رویدادهای مهم شخصیت های تاریخی و فرهنگی و حتی افسانه ها و خرافات محلی هستند که در مجموع هویت منحصربه فرد شهر را شکل می دهند.