از شکستن تخم مرغ برای رفع چشم زخم تا حلوای عروسی

جشن عروسی آخرین بخش از مراحل مختلف مراسم ازدواج است که گاهی بلافاصله پس از عقد و گاهی با فاصله چند ماه و یا چند سال از دیگر مراحل انجام می گیرد. رسمی برای گذر از یکی از مهم ترین مراحل زندگی که در شهرهای مختلف کشور با توجه به آداب و رسوم هر منطقه، متفاوت اجرا می شود.

به گزارش پادینامگ، انتخاب زمان برگزاری عروسی این روزها معمولا وابسته به مناسبت ها و اعیاد مذهبی است، اما در گذشته انتخاب زمان عروسی تنها وابسته به این موضوع نبود و ویژگی های دیگری هم بر این تصمیم گیری تاثیر داشت؛ مثلا در جوامع روستایی و مبتنی بر کشاورزی، عروسی را پس از درو، خرمن کوبی و برداشت محصول برگزار می کردند یا در برخی از جوامع کوچ رو، روز عروسی بر اساس وضع ستارگان و در زمان قشلاق تعیین می شد.

اقوام مختلف هم بر اساس باورهای خود روز عروسی را انتخاب می کردند. بلوچ ها عروسی را در یکی از روزهای زوج و بیشتر در روز چهاردهم یا بیستم ماه برگزار می کردند. اهل سنت در جزیره کیش، برگزاری جشن شادی در فاصله عید قربان تا عید غدیر را مکروه می دانستند. همچنین مانند شیعیان این جزیره در ماه های محرم، صفر و رمضان جشن عروسی برگزار نمی کنند. در ایل کلهر (ایلات کرمانشاه)، عروسی معمولاً در روزهای فرد برگزار می شد. عروسی ترکمن ها هم بر اساس تقویم کشاورزی، در پایان پاییز و پس از پنبه چینی برگزار می شود. 

این روزها اگر دختر و پسری تصمیم بگیرند مراسم عروسی برگزار کنند به دلایل مختلفی از جمله موضوعات اقتصادی، با حذف موارد غیرضروری نهایتا در یک شب، عروسی را برگزار می کنند اما در گذشته اینگونه نبود. در گذشته مدت برگزاری جشن عروسی بیش از یک روز و براساس پایگاه اجتماعی خانواده ها متغیر بوده است. جشن عروسی خانواده های اعیان و اشراف به 7 تا 14 روز هم می رسید و در خانواده های معمولی این مراسم تا 3 شبانه روز طول می کشید. 

از «نشون کردن» دختر تا سبزی پاک کردن در مراسم خواستگاری

صبح روز عروسی نخستین کار حمام بردن عروس و داماد بود. در گذشته داماد را به حمام عمومی محله یا ده، کنار رودخانه یا سرِ چاه می بردند. استحمام همراه با تراشیدن سر داماد با عنوان «سرتراشان» در برخی نقاط مرسوم بود. در مناطقی از استان فارس، مراسم سرتراشون پس از آمدن عروس به خانه داماد صورت می گرفت و مهمانان بر اساس توانایی خود، مبلغی پول هدیه می دادند و سپس داماد به امامزاده می رفت.

در کهگیلویه و بویراحمد وقتی عروس به خانه داماد می رسید، داماد را برای حمام به کنار رودخانه می بردند و پس از بازگشت به خانه، سر و صورت او را اصلاح می کردند. 

در جزیره کیش، داماد را با ساز و آواز به سر چاه می بردند. لباس های دامادی را در سینی می چیدند و روی آن پارچه سبزرنگی می انداختند. زنان با فاصله پشت سر مردان و نوازندگان حرکت می کردند و دورتر از چاه می نشستند. همزمان با اصلاح سر و صورت داماد، مولودی خوان ها شعر می خواندند. سپس داماد سر و تن خود را می شست و در میان جمع لباس دامادی می پوشید.

در برخی شهرهای استان هرمزگان، عروس پیش از ظهر روز عروسی با آرایشگر به حمام می رفت. محوطه حمام کردن عروس را با چاقو مشخص می کردند و 4 گوشه حمام را شکر می ریختند. سپس برای دفع چشم زخم، تخم مرغی را دور سر او می چرخاندند و مقابل در حمام می گذاشتند، عروس باید تخم مرغ را با پا می شکست و وارد حمام می شد. پس از بیرون آمدن عروس نیز برایش اسفند دود می کردند. سپس آرایشگر محلی بالای ابروی عروس خال می گذاشت و روی پیشانی اش گردن بندی طلا به شکل ماه یا خورشید آویزان می کرد، ابروهایش را با پولک تزیین و گونه ها و لب هایش را قرمز می کرد و دستمال سبزی روی صورت او می انداخت.

داماد هم معمولاً سوار بر اسب قبل از حمام به زیارتگاهی می رفت که پدر یا مادرش برای او نذر کرده بودند. بعد پارچه سبزرنگی بر سر داماد می انداختند؛ خواهرها یا عمه های او لباس هایش را در چمدانی سبزرنگ بر سر می گذاشتند و داماد را راهی حمام می کردند. در حمام، تخم مرغی با سوزن می گذاشتند که داماد باید پای راستش را روی سوزن می گذاشت و تخم مرغ را می شکست. سپس عود می سوزاندند و لباس های داماد را با صلوات و از سمت راست به تن او می کردند.

با شروع مراسم اصلی جشن و پای کوبی، رقص های محلی، خواندن ترانه، اجرای نمایش و بازی های مخصوص در مجلس زنانه و مردانه آغاز می شد و گاهی تا صرف شام و حتی تا پاسی از شب ادامه می یافت. در علی آباد کتول، تنکابن، قوچان، چالوس و در میان ترکمن ها کشتی گیری نیز مرسوم بود. همچنین نمایش هایی در روز و شب عروسی اجرا می شد. در عروسی های بزرگ تهران قدیم، نمایش هایی با داستان یوسف و زلیخا، شیرین و فرهاد و زال و رودابه و سپس متناسب با اینکه خانواده های عروس و داماد اهل چه شهری بودند، نمایشنامه های انتقادی مانند وکیل و موکل، عروسی کاشی ها و… برپا می شد. در برخی شهرها هم نمایش های تخته حوضی و حتی اجرای بندبازی رایج بود.

از شگونِ قند بله برون تا سرخیِ انگشتان حنا زده عروس

پذیرایی از مهمانان یکی از مهم ترین بخش های هر عروسی است که این روزها با چند نوع غذای ثابت انجام می شود، اما در گذشته در هر منطقه با توجه به فرهنگ آن محل تعیین می شد. در کردستان ظهر روز سوم عروسی، خانواده داماد ناهار می دادند؛ خانواده های ثروتمند آبگوشت و خانواده هایی با توان مالی کمتر، در فصل بهار آش دوخوا و در پاییز و زمستان آش پیازاو می دادند. خوراک مرسوم عروسی در یزد نان، پنیر، سبزی و تخم مرغ رنگ شده بود. در هرمزگان برای ناهار عروسی، خورش سبزی با برنج یا خورش گوشت و مرغ می دادند، برای شام هم با استانبولی پلو و مخلفات از مهمانان پذیرایی می کردند. در کاشان، گوشت نخوداسفناج و پلوخورش لپه از غذاهای معمول عروسی بود.

با پایان مراسم خانواده داماد، عروس را با ساز و آواز تا خانه جدید همراهی می کردند. در بیشتر مناطق به این بخش از مراسم، عروس کشان می گویند که با توجه به فرهنگ هر نقطه با شیوه متفاوتی برگزار می شود. مثلا در نقاطی از فارس، عروس یک بار دور اجاق خانه پدرش می گشت و پیش از خروج، دست های خود را پر از گندم و برنج می کرد، سپس او را از زیر آینه و قرآن رد می کردند. در نقاط دیگر این استان عروس در حالِ گریه، دستش را در ظرفی پر از آرد می کرد و مادرش از همین آرد حلوا می پخت و روز بعد برای عروس و داماد می فرستاد. در بروجرد و اراک، عروس تا هدیه ای به نام «توکفشی» نمی گرفت، کفش هایش را برای رفتن به پا نمی کرد. 

بعد از رفتن مهمان ها، مراسم دست به دست دادن عروس و داماد صورت می گرفت. این کار معمولا توسط پدر عروس انجام می شد اما درصورتی که پدر در قید حیات نبود مادر، پدربزرگ، مادربزرگ داماد یا یکی از محارم عروس این کار را انجام می داد.

پایان خبر پادینامگ